Het papier van de plannen en het steen van de stad.
Giudecca Venezia, arch. Gino Valle 2012 (c) Anna Vos
‘In de naoorlogse Italiaanse geschiedenis zijn de wetenschap van de architectuur - archittetura - en de praktijk van het bouwen - edilizia - steeds verder uit elkaar gegroeid’, zo concludeer ik in Het papier van de plannen en het steen van de stad. De architectonische discipline speelt in de eerste decennia na de WO II slechts zijdelings een rol bij de alledaagse werkelijkheid van de steden. Die wordt gedomineerd door de praktijk van de illegale zogenaamd spontane bouw, het abusivismo, waar geen architect aan te pas kwam.
Een opmerkelijke uitzondering in een overigens ook zeer uitzonderlijke stad is het project van Gino Valle op het eiland Giudecca in Venezia.
Muratore was eind jaren tachtig begripvol over de typerende dubbelzinnige positie van de Italiaanse intellectueel-architect, enerzijds in de praktijk, die niet altijd lonend was, anderzijds als theoreticus ‘om de eigen keuzes ideologisch inhoud te geven’. Ik schreef toen, dertig jaar geleden, die laatste invalshoek in de Nederlandse situatie node te missen, voor zover we bleven steken in hap-snap importeren en kopiëren van tijdschrift-plannen. Nu vind ik Muratore’s uitspraken ronduit vergoelijkend en mistig, alsof het om eigen keuzes van individuele architecten zou gaan…!?
Voor Nederland én Italië anno 2022 geldt: Waar is de wetenschappelijke fundering gebleven van een architectonische en stedenbouwkundige discipline, die verschil wil maken?!
De vele voorstellen die ontwerpers in Nederland de laatste jaren te berde brengen, van gezonde stad tot gezond landschap, van groene gevels tot houtbouw, van zelfbouw tot co-creatie, verdienen het om meer omvattend en in hun onderlinge relaties doordacht te worden in een consequente vernieuwde aanpak van stad en land. Ondanks het verhaal van de schreeuwende behoefte aan woningen - dat gerelativeerd moet worden in lijn met de uitspraken van Floris Alkemade op de IABR 2022 - , kan niet meer de (kwantitatieve) bouwopgave, maar moet het (kwalitatieve) geheel van de habitat, de natuur, inclusief de stenen van de stad, het uitgangspunt zijn.
Giudecca Venezia, arch. Gino Valle 2012 (c) Anna Vos