Over sociale ambities en stedenbouw
Een wandeling met Anna Vos, stedenbouwkundige, architect en initiatiefneemster Vrouwenstudies aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.
Oslo 2017 (c) Anna Vos
Bewogen Stad (Hogeschool van Amsterdam) # 10 (2023) is gewijd aan Feministische perspectieven op de stad.
In het interview Over sociale ambities en stedenbouw door Eelco van Wijk belicht ik de belangrijkste boodschap die Heidi de Mare en ik in Rethinking designing the social (2022) bepleiten, namelijk dat we op moeten passen om al te veel sociale ambities op architectuur en stedenbouw te projecteren, omdat we dan steeds opnieuw bedrogen uit zullen komen. We zullen - als architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten - juist moeten proberen om ‘goede stenen’ te maken: gezonde gebouwen en leefomgevingen, waar mensen zich in allerlei opzichten thuis kunnen voelen.
Om mijn verhaal te illustreren maakte ik met Eelco een wandeling door een deel van Haven-Stad, het gebied waar ik sinds een aantal jaren als betrokken buurvrouw / bewoner actief ben samen met een aantal andere Buren. Maar achteraf bezien hadden we misschien beter in Amsterdam Noord, Oostenburg of Zeeburgereiland kunnen gaan wandelen: wat voor kwaliteiten bieden deze buurten in hoge dichtheid voor het alledaagse leven van mensen? Zijn dit de buurten van de toekomst?
Het is verbijsterend hoe steeds opnieuw het verhaal wordt verteld dat het sociale belangrijker is dan de stenen. Zo luidt de kop van een artikel over de Abel Herzberglezing (september 2024) door Francine Houben: ‘Plaats bewoners boven stenen, wegen, vastgoed en bouwkosten’. Houben pleit voor ‘een andere humane aanpak van de ruimtelijke ordening’, want dat zou hard nodig zijn ‘voor een gezonde balans tussen wonen, werken, recreëren en mobiliteit’. Ze heeft kritiek op de abstracte manier waarop er, als vanuit de lucht, gekeken wordt naar de ruimtelijke inrichting van Nederland. Ik deel die kritiek zeker. Ook ik pleit - zeker als antropoloog - voor aandacht voor de alledaagse manieren van doen van mensen. Maar het alledaagse leven van mensen omvat nog veel meer dan het traditionele functionalistische kwartet wonen werken recreatie en verkeer. Mensen doen en laten ook allerlei ‘nutteloze’ dingen. En uiteindelijk is het onze specifieke verantwoordelijkheid als ontwerpers, stedenbouwers om te zorgen voor hoogwaardige materiële randvoorwaarden voor dat veelzijdige dagelijkse leven, voor de woningen, straten, pleinen, parken…Het gaat wel degelijk ook om de manier waarop we een stadslandschap maken, de stenen stapelen, de stad ervaarbaar maken.
Het is juist de wederzijde afhankelijkheid van mensen en ‘stenen’, hun voortdurende en voortdurend veranderende inwerkingen op elkaar, die we onder ogen moeten zien.
De reeks van artikelen in het themanummer van Bewogen Stad laat zien hoe uiteenlopend, en misschien zelfs tegenstrijdig verschillende ‘feministische’ perspectieven op de stad zijn. Wat is er eigenlijk feministisch aan? Het is spijtig dat de redactie deze vraag en de onderlinge verschillen niet heeft geproblematiseerd. Want wellicht zouden we op die manier meer grip kunnen krijgen op de dilemma’s waarmee bewoners en gebruikers van de stad in het alledaagse leven worden geconfronteerd.
herziene versie januari 2025
Amsterdam Overbrakerpad 2023 © Anna Vos
Amsterdam Oostenburg 2025 © Anna Vos
Amsterdam zicht op NDSM 2025 © Anna Vos