Inhabitare

In dit artikel pleit ik voor een manier van ontwerpen die open staat voor onze lijfelijke ervaringen van de ruimte en de materialen van de stad, van ‘de stenen’. Ons gehobbel over keien, gebanjer door de modder, getrippel over marmer, ons genieten van uitzicht en van beslotenheid, ons laven aan de geur van groen en ook van water, dat type alledaagse kennis, het weten van het lichaam, zouden professionals en bewoners daadwerkelijk kunnen delen. Ontwerpen ‘op locatie’ biedt mogelijkheden om die kennis te verbinden met het meer rationele planproces.

Het vooroorlogse functionalisme, het naoorlogse humanisme en het recente posthumanisme delen een geloof in Designing the Social. In de jaren tachtig stelde Vrouwenstudies op de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft, ontstaan uit de tweede feministische golf, dit idee van maakbaarheid ter discussie. Architectuur en stedenbouw kunnen veel mogelijkheden bieden, maar zullen nooit echt aansluiten bij maatschappelijke ambities, laat staan sociaal duurzaam zijn.

Wat biedt hoogbouw aan waarde en betekenis voor de stad? Kan hoogbouw meer zijn dan een opeenhoping van woningen (in het duurdere segment, en met een zekere beleving), meer dan een icoon, van grote afstand zichtbaar en onvermijdelijk?

Het product stad is ingewikkeld, het proces ook. Er zijn altijd vele partijen betrokken. Stedelijke ontwikkeling impliceert samenwerking, het bundelen van krachten. De belangrijkste partijen zijn overheden, corporaties, ontwikkelaars, beleggers, inmiddels ook coöperaties en collectieven, en natuurlijk bewoners en gebruikers.

Steden zijn dynamisch, voortdurend in verandering. Groei, krimp, veroudering, vernieuwing: de stad verandert en wordt veranderd, in al haar lagen. De geleefde stad: wat bewoners en gebruikers allemaal doen en laten, dagelijks of in bijzondere evenementen, hoe zij de stad als thuis of als vreemd ervaren, en hoe zij zich de stad steeds opnieuw toe-eigenen.

De kern van duurzaamheid is de zorgvuldige omgang met het bestaande, het zoeken naar realiseerbare veranderingsmogelijkheden, ruimtelijk en programmatisch. Met respect voor de noodzaak van een economische drager. De uitkomst kan zijn behoud en herstel, inbreiding, optimalisering.